Oziqalarning vitamin to‘yimliligi. 2- qism. Vitamin D.

Vitamin D (kalsiferol). Organizmda mineral moddalar almashinuvini nazorat qiladi. Ushbu vitamin yetishmasligi yosh qishloq xo’jalik hayvonlarida raxit kasalligini keltirib chiqaradi, oyoqlari qiyshayib, bo’g’inlar shishadi; voyaga yetgan hayvonlarda esa osteomolyatsiya va osteoroz kasalliklari ro’y beradi, qonda kalsiy va fosfor miqdori keskin kamayib ketadi. Hayvonlarning ishtahasi pasayadi, mahsuldorligi kamayadi, yurishi qiyinlashadi, jinsiy faoliyat buziladi, qisir qoladi, tug’ishdan keyingi asoratlar, tuyoqning buzilishi, tishlar qimirlashi, qiyin kechganda naysimon suyaklarning sinishi kuzatiladi. 

Raxit

Parrandalarga D vitamin yetishmasligi raxitga sabab bo’lib, to’sh suyagi qiyshayadi, bo’g’inlari shishib ketadi; tuxum po’chog’i yupqalashadi, uning sarig’ida D vitamini kamayib, inkubatsiya sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi; bunday tuxumdan chiqqan jo’jalar hayotchanligi past bo’lib, turli xil kasalliklarga chalinuvchan bo’ladi. Oziqalarda vitamini uchramay, u ergosterin-provitamini (o’simlik moylari, achitqilar) bo’lib, 7-degidroxolesterin (hayvonlar terisining ostki qatlamlari va hayvon yog’larida) tabiiy yoki sun’iy ultrabinafsha nurlatish natijasida biologik aktiv D2 va D3 vitaminlariga aylanadi. Sut emizuvchilarga vitamin D2 va D3 bir xil qiymatga ega, parrandalar uchun esa D3, D2 vitaminiga nisbatan 30 barobar faol hisoblanadi. Shu bois parrandalar uchun sun’iy ravishda hayvon mahsulotlari sterinlaridan 7-degidroxolesterin ishlab chiqariladi. 

Parrandalarda raxit

Xalqaro birlik qilib, 0,025 mkg D2- kalsiferol vitamin qabul qilingan. Yoz paytida barcha qishloq xo’jalik hayvonlarining D vitaminiga bo’lgan talabi ular yaylovlarda yoki ochiq maydonchalarda saqlanganda to’liq qondiriladi. Ba’zan ushbu hayvonlarda uning zaxiralari paydo bo’lib jigarda to’planadi. 

Agarda hayvon yoki parrandalar yil bo’yi yopiq binolarda saqlansa, ular oziqalar bilan kerakli D vitaminini qabul qilishi yoki sun’iy ravishda ultrabinafsha nurlari bilan nurlantirishi kerak. D vitamini quyosh nurida quritilgan pichanda, senajda ko’p bo’lib, sun’iy quritilgan pichanda, silosda, sutga nisbatan o’g’iz sutida kamroq bo’ladi. 

Qoramollar va cho’chqalarda D2 vitaminiga bo’lgan talabni nurlatilgan achitqilar berish bilan qondirish mumkin; 1 g nurlatilgan achitqida 4000 XB D2 vitamin bor; 1 kg achitqi 3-4 tonna qoramol yoki cho’chqa omixta yemiga qo’shish uchun yetadi. Parrandalarga esa kazein konsentrati shaklidagi D3 vitamini preparati qo’llash yaxshi natijalar beradi. 

Gipervitaminoz D ham gipovitaminoz D ham hayvonlar uchun zararli; uning me’yordan ko’p bo’lishi kalsiyning ajralishini kuchaytirib, u buyrak va qon tomirlariga o’tirib qoladi; gipervitaminoz ko’pincha ovqat hazm qilishni buzilishda namoyon bo’ladi.