Oziqalarning protein to’yimliligi.

Oqsillar. Hayvon organizmi me’yorda o’sish va rivojlanishi, ko’payishi va mahsulot berishi uchun uglevodlar, yog’lar, shuningdek mineral moddalar va vitaminlardan tashqari o’simlik, mikrob yoki hayvon oqsillari berib turilishi shart; o’txo’r hayvonlarda uglevodlar yordamida o’simlik oqsilidan biosintez natijasida hayvon oqsili olinadi. Oziqalar tarkibidagi barcha oqsillar hayvonlar tomonidan to’g’ridan – to’g’ri o’zlashtirib olinmaydi; ular ovqat hazm qilish tizimida mikroblar yoki fermentlar ta’sirida aminokislotalarga parchalanadi; me’yorda 98% qonga so’rilgan azotli moddalar aminokislotalardan iborat bo’ladi, oz qismigina: depeptidlar, ammiak, nitrit va nitratlardan iborat. Proteinning biologik qiymatini oziqalarda qo’shimcha usullar bilan ham aniqlash mumkin, ya’ni qon va siydik tarkibidagi mochevina nisbati bilan; proteinni me’yordan ko’p berish yoki aminokislotalari yetarli bo’lmagan to’la qiymatli bo’lmagan oqsillarni yedirish qon tarkibida mochevina miqdorini ko’tarib yuboradi.

Mochevina hayvon jigarida ammiak va uglerod dioksididan hosil bo’ladi. O’simlik, mikrob va hayvon oqsillari 22 xil aminokislotadan turli shaklda sintezlanadi. Oziqa oqsillari uglevod va yog’lardan o’laroq uglerod, kislorod va vodoroddan tashqari 16% azotdan iborat; ferment va gormon tuzuvchi oqsillar esa tarkibidagi fosfor, temir, magniy, mikroelement va vitaminlarni ham biriktiradi.

Amalda ratsionda har xil oziqalarning bo’lishni lizin, metionin va triptofandan tashqari barcha o’rni almashtirilib bo’lmaydigan aminokislotalar bilan ta’minlanadi. Hayvonot dunyosidan, mikroblardan olingan oziqalar, hamda dukkakli don oqsillari aminokislotalarga boy hisoblanadi.

Kavsh qaytaruvchilar oqsillarga bo’lgan talabini qondirish osonroq, chunki oziqa proteinining 60-70% katta qorindagi bakteriya va infuzoriyalar tomonidan o’zlashtirilib, zarur aminokislotalar nisbatini yaxshilaydi, shu bois ularda o’rni almashmaydigan aminokislotalarga o’tkir talab sezilmaydi.

Oqsilsiz moddalar. Kavsh qaytaruvchilarning old qorinlarida faoliyat ko’rsatuvchi achitqi va bakteriyalar ureaza fermenti yordamida mochevinani parchalab, uglevodlar yetarli bo’lsa aminokislota va mikrob oqsiliga aylantiriladi. Qo’ylar sigirlarga nisbatan ratsionda nitratlarning yuqori bo’lishiga ancha chidamli. Qo’ylar ratsioni nitratlar bilan boyitilishi, hamda ularga donli yoki boshqa uglevodli oziqalar berish ularning serpushtligiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Oziqalar nitrat va nitritlari siloslash davomida parchalanadi. Shuning uchun turli xil hayvonlarni ularning biologik xususiyatlarini inobatga olib har xil oziqalar proteinidan samarali foydalanishi uchun ratsion energiya, protein, aminokislotalar, vitamin va mineral moddalar bilan tenglashtirilishi shart.